Czy wiesz, że systemy kalendarzowe ewoluowały na przestrzeni dziejów? Kalendarz, z którego korzysta obecnie większość ludzi, nie jest taki sam, jak kalendarz używany przez Juliusza Cezara lub starożytnych Egipcjan.
Określanie dat nie ma dokładnych zasad, ponieważ kalendarze mogą opierać się na różnych czynnikach. Nawet dzisiaj na całym świecie korzysta się z wielu systemów kalendarzowych. Jednak jeśli zapytasz: „Jakiego kalendarza używamy?”, odpowiedź zazwyczaj będzie brzmiała „Kalendarza gregoriańskiego” — gdyż jest to kalendarz, z którego korzysta większość ludzi w pracy i w codziennym życiu.
Dowiedzmy się, czym jest kalendarz gregoriański, jak stał się najbardziej powszechnym kalendarzem, które kraje z niego korzystają, a które nie i co się działo w latach obowiązywania dwóch kalendarzy. Nauczymy cię nawet, jak ustalić, czy twoi przodkowie korzystali z tego samego kalendarza, co my!
Zabawny fakt: Dla wielu osób korzystających z kalendarza gregoriańskiego Nowy Rok jest obchodzony rokrocznie 1 stycznia. Chociaż w Chinach stosuje się kalendarz gregoriański w codziennym życiu, do wyznaczenia dat świąt korzysta się z tradycyjnego kalendarza chińskiego. Oznacza to, że według kalendarza gregoriańskiego Chińczycy obchodzą Nowy Rok zawsze w innym dniu.
Co to jest kalendarz gregoriański?
Kalendarz gregoriański to system określania daty wprowadzony przez papieża Grzegorza XIII w roku 1582 r.n.e. Opiera się na ruchu Ziemi wokół Słońca (co oznacza, że jest kalendarzem solarnym lub słonecznym) i zawiera lata przestępne. (Rok przestępny to rok, w którym dodaje się jeden dzień, dzięki czemu kalendarz nie traci dokładności z upływem czasu). Ten kalendarz jest czasami nazywany kalendarzem „nowego stylu, nowego porządku”, co odróżnia go od kalendarza juliańskiego „starego stylu”.
Dlaczego powstał kalendarz gregoriański?
Przed czasami papieża Grzegorza XIII kalendarzem używanym przez Rzymian i wiele kościołów chrześcijańskich był kalendarz juliański. Wprowadzony w życie przez Juliusza Cezara w 46 r. p.n.e. kalendarz juliański był kalendarzem słonecznym i uwzględniał lata przestępne. Ten kalendarz działał dobrze na przestrzeni lat, ale z upływem wieków daty kalendarza i pory roku przestały się synchronizować.
Przykład braku tej synchronizacji? Data Wielkanocy zdawała się coraz bardziej oddalać się od wiosennej równonocy, czego korektę uważa się za pierwotny powód powstania kalendarza gregoriańskiego. Z pomocą astronomów i matematyków uznano, że kalendarz juliański mylił się o 11 minut w skali roku. Te 11 minut rok po roku sumowało się, a w latach 70. XVI w. papież Grzegorz XIII i ludzie mu współcześni zdali sobie sprawę, że ich kalendarz późni się 10 dni!
Stało się oczywiste, że potrzebny jest nowy kalendarz. Tak więc stworzyli taki, który miał być dokładniejszy. W 1582 r.n.e. wprowadzono nowy „kalendarz gregoriański”, nazwany na cześć papieża Grzegorza XIII, inicjatora tej reformy. Nowy kalendarz zakładał inne przeliczanie lat przestępnych, tak by średnia długość roku była bliższa prawdzie.
Kiedy już wiedziano, dlaczego daty w kalendarzu i pory roku się rozmijają, trzeba było powrócić do poprawnego odliczania czasu. Aby nadgonić stracone 10 dni z kalendarza juliańskiego, kalendarz gregoriański po prostu przesunął datę. Kiedy więc ludzie poszli spać, był 4 października, a kiedy się obudzili, był 15 października. Czy możesz to sobie wyobrazić?
Zabawny fakt: Współcześni astronomowie w swojej pracy nie korzystają z kalendarza gregoriańskiego. Korzystają z systemu dat juliańskich (to nie to samo, co kalendarz juliański!), aby obliczyć, kiedy na niebie pojawiły się gwiazdy i inne ciała niebieskie.
Jaka jest podstawowa różnica pomiędzy kalendarzem gregoriańskim a juliańskim?
Szczerze mówiąc, nie ma dużej różnicy pomiędzy tymi dwoma kalendarzami. Kalendarz gregoriański i juliański są dość podobne co do zasady obliczania czasu. Oba są kalendarzami słonecznymi, opartymi na 365-dniowym ruchu Ziemi wokół Słońca i uwzględniają rok przestępny co cztery lata. Istnieje jednak kilka małych, ale istotnych różnic między tymi kalendarzami:
- Różne definicje roku: Jak wspomniano wcześniej, kalendarz gregoriański definiuje średnią długość roku jako 365,2422 dnia, w przeciwieństwie do kalendarza juliańskiego, który definiuje średnią długość roku jako 365,25 dnia.
- Inny system lat przestępnych: Choć oba kalendarze oparte są na systemie lat przestępnych, można zobaczyć nieznaczną różnicę w ich działaniu. W kalendarzu juliańskim dodaje się do kalendarza co cztery lata jeden dzień. W kalendarzu gregoriańskim dzieje się to samo, z wyjątkiem sytuacji, gdy numer roku jest podzielny przez 100 i niepodzielny przez 400. Wtedy rok przestępny jest pominięty.
- Inny poziom dokładności: Kalendarz juliański miał opóźnienie 11 minut w każdym roku słonecznym. Kalendarz gregoriański ma opóźnienie w każdym roku słonecznym wynoszące tylko 26 sekund. To zsumuje się w jeden dzień straty w roku 4909. To nie jest doskonały kalendarz, ale zdecydowanie poprawniejszy niż juliański!
nullZabawny fakt: Następny rok przestępny względem daty opublikowania tego artykułu to rok 2024. Następnym rokiem przestępnym, który zostanie pominięty, będzie rok 2100.
null
![Russian decree discussing the adoption of the Gregorian calendar. Some translated text:
"...In order to establish in Russia the same way of counting time as used by almost all civilized people, the Council of the People's Commissars decrees the introduction of the new calendar into lay [i.e., non-religious] use after the end of the month of January of this year...1) The first day after 31 January of this year is to be counted not as the 1st of February, but as the 14th of February...10) Until 1 July of this year one should write, after each date in the new calendar, the parenthesized date according to the calendar that has been in effect until now."](https://cms-b-assets.familysearch.org/dims4/default/f3e3314/2147483647/strip/true/crop/263x425+0+0/resize/789x1275!/format/webp/quality/90/?url=https%3A%2F%2Ffamilysearch-brightspot.s3.amazonaws.com%2Fd9%2Fd9%2Fbeff885249f8b2e2621ee8f654f7%2Fsovnarkom-gregorian-calendar-decree-izo39.jpg)
"...In order to establish in Russia the same way of counting time as used by almost all civilized people, the Council of the People's Commissars decrees the introduction of the new calendar into lay [i.e., non-religious] use after the end of the month of January of this year...1) The first day after 31 January of this year is to be counted not as the 1st of February, but as the 14th of February...10) Until 1 July of this year one should write, after each date in the new calendar, the parenthesized date according to the calendar that has been in effect until now."
350 lat podwójnego kalendarza
Chociaż kalendarz gregoriański powstał w 1582 r.n.e., bardzo dużo czasu upłynęło, zanim zastąpił kalendarz juliański. Wiele krajów, w których stosowany był kalendarz juliański, początkowo stawiało opór stosowaniu nowego kalendarza i preferowało stosowanie kalendarza juliańskiego możliwie jak najdłużej.
Minęły setki lat, zanim kalendarz gregoriański w końcu stał się kalendarzem, z którego korzysta większość ludzi. To stworzyło wyjątkowy okres w historii, w którym niektóre kraje stosowały dwie daty: datę juliańską (zwaną też datą starego stylu) i datę gregoriańską (zwaną datą nowego stylu).
Było to prawie 350 lat nakładających się dat dwóch kalendarzy: od 1582 do 1920 r. Różne kraje przyjmowały kalendarz gregoriański w różnym momencie tego okresu — a kilka z nich zrobiło to znacznie później. Aby uniknąć zamieszania w tym czasie, historycy musieli niekiedy zapisywać obie daty przy prowadzeniu zapisów.
Oto przykład Matta Rosenberga ze strony Thoughco.
„W czasach, które nastąpiły po tej zmianie, daty oznaczano literami O.S. (Old Style — starego stylu) lub N.S. (New Style — nowego stylu), aby ludzie badający zapisy wiedzieli, czy patrzą na datę juliańską czy gregoriańską. Podczas gdy George Washington urodził się 11 lutego 1731 r. (O.S.), jego urodziny zostały zapisane pod datą 22 lutego 1732 r. (N.S.) według kalendarza gregoriańskiego”.
Różne kraje przechodziły na stosowanie kalendarza gregoriańskiego w różnym czasie i nie wszystkie przechodziły w ten sam sposób. Na przykład, zanim Wielka Brytania przyjęła nowy kalendarz, musiano przeskoczyć do przodu o jedenaście dni zamiast dziesięciu. Szwecja była krajem, gdzie zdecydowano się na przejście stopniowe — na przestrzeni 40 lat — poprzez pomijanie dodatkowych dni tylko w latach przestępnych.
Warto również zwrócić uwagę na to, że wiele krajów, które korzystały z innych kalendarzy (poza juliańskim), również przyjęło kalendarz gregoriański w jakiejś formie w ciągu tych 350 lat, choć nie wszystkie z nich.
Aby dowiedzieć się więcej o zmianach w poszczególnych krajach, zajrzyj do Wikipedii i FamilySearch Wiki, aby zobaczyć użyteczne tabele i opisy.
null
Jak to sprawdzić:
- Utwórz bezpłatne konto i połącz się z Drzewem genealogicznym na stronie FamilySearch. Dzięki temu dowiesz się, gdzie i kiedy urodzili się twoi przodkowie.
Porada: Przeglądaj łatwo wszystkie daty związane z życiem przodków, korzystając z widoku wykresu kołowego. Jeśli klikniesz imię i nazwisko przodka, a następnie klikniesz „Osoba”, możesz zobaczyć więcej szczegółów dotyczących tej osoby, łącznie z zakładką zawierającą oś czasu życia tej osoby oraz interaktywną mapę. - Skorzystaj z poniższej tabeli, aby sprawdzić, czy twoi przodkowie żyli w czasie, gdy każdy z tych kalendarzy już obowiązywał. Dla lat po 1582 r. możesz korzystać z pełnej tabeli na stronie FamilySearch wiki, aby zobaczyć, kiedy kraj twojego przodka przeszedł na kalendarz gregoriański.
| Lata obowiązywania kalendarza juliańskiego: | 46 r. p.n.e.–1923 r. n.e. *Używany głównie na obszarach wokół Cesarstwa Rzymskiego. W dzisiejszych czasach nadal jest używany, ale rzadko. |
| Lata obowiązywania obu kalendarzy: | 1582–1920 r. |
| Lata obowiązywania kalendarza gregoriańskiego: | 1582 r. — obecnie *Pamiętaj, że nie wszystkie kraje przyjęły jednocześnie kalendarz gregoriański. Więcej szczegółów znajduje się w tym artykule. |
Jak przeliczać daty innego kalendarza na daty kalendarza gregoriańskiego
Nie będąc historykiem czy bez wizyty w muzeum nadal możesz natknąć się na dokumenty z juliańskimi datami „starego stylu” — być może podczas odrabiania pracy domowej lub badania historii rodziny. Możesz również poznać kogoś, kto korzysta z kalendarza żydowskiego, kalendarza chińskiego lub kalendarza hinduskiego, szczególnie do określania daty świąt religijnych. Dobrze jest wiedzieć, jak przeliczać daty pomiędzy różnymi systemami.
Istnieje kilka przydatnych stron przeliczeniowych on-line. Oto dwie, które ułatwią szybkie przeliczanie:
- Fourmilab Calendar Converter [Przelicznik kalendarza Fourmilab]
- Zawiera wiele różnych opcji przeliczania dat. Znajdź właściwy rodzaj kalendarza do daty, którą chcesz przeliczyć, ustal datę i przewiń stronę w górę lub w dół, aby zobaczyć, jak ta data będzie wyglądać w różnych systemach kalendarzy.
- Stevemorse.org (Przeliczanie z kalendarza juliańskiego na gregoriański)
- Przelicza jedynie daty juliańskie na gregoriańskie, ale zawiera też proste narzędzie do sprawdzania, kiedy jakie kraje wprowadziły nowy kalendarz.
Kto dziś korzysta z kalendarza gregoriańskiego?
Wiele obszarów świata korzysta obecnie z kalendarza gregoriańskiego lub jego zmodyfikowanej wersji.
- 168 krajów na świecie korzysta z kalendarza gregoriańskiego jako głównego kalendarza (lub kalendarza cywilnego), w tym: Australia, Brazylia, Francja, Meksyk i Stany Zjednoczone.
- 18 krajów korzysta z innego kalendarza równolegle do kalendarza gregoriańskiego, w tym: Algieria, Egipt, Maroko, Arabia Saudyjska i Jemen.
- W czterech krajach używa się zmodyfikowanej wersji kalendarza gregoriańskiego. Należą do nich: Japonia, Korea Północna, Tajwan i Tajlandia.
- 4 kraje nie przyjęły kalendarza gregoriańskiego. Należą do nich: Afganistan, Iran, Etiopia i Nepal.
Kalendarz gregoriański jest akceptowany jako międzynarodowa norma, ale nie jest to jedyny kalendarz stale używany. Inne ważne kalendarze używane w dzisiejszych czasach to: kalendarz żydowski, muzułmański, indyjski, chiński, perski i juliański.
Zabawny fakt: Kiedy Szwecja przechodziła z kalendarza juliańskiego na kalendarz gregoriański, zdecydowała się dodać do kalendarza dzień 30 lutego, zamiast stracić 10 dni. Plan Szwedów zakładał, że nie będzie dni przestępnych przez następne 40 lat, dzięki czemu ostatecznie miano wytracić dodatkowe 10 dni.
Mimo reformy kalendarz gregoriański nadal nie jest doskonałym kalendarzem
Ponieważ kalendarz gregoriański jest tak powszechnie używany i to przez setki lat, myślisz, że jest to najbardziej dokładny kalendarz, prawda? A jednak tak nie jest.
Kalendarz irański może być uważany za jeden z najbardziej dokładnych kalendarzy na świecie. Kalendarz gregoriański wymaga jednodniowej korekty co 3226 lat, a kalendarz irański — co 141 tys. lat.
Podjęto kilka prób zreformowania obecnego kalendarza gregoriańskiego. Jedną z takich prób przeprowadzili w 2011 r. astrofizyk Richard Conn Henry i ekonomista Steve Hanke. Permanentny kalendarz Hankego–Henry’ego to niezmienny kalendarz, w którym dana data przypada dokładnie tego samego dnia tygodnia rok po roku.
Mimo że te próby są interesujące dla osób szukających lepszego lub innego kalendarza, żadna z nich nie została powszechnie przyjęta, a kalendarz gregoriański pozostaje głównym kalendarzem dla większości krajów na świecie.
Zapisywanie wydarzeń z własnego życia
Niezależnie od tego, którego kalendarza będziesz się trzymać, pomoże ci on śledzić pory roku, święta religijne i świeckie oraz ważne wydarzenia życiowe. Zapisywanie dat jest cennym elementem zachowania historii, a także pomaga w badaniu historii rodziny.
null
FamilySearch przygotowało zabawny, bezpłatny sposób na zapisanie twojej historii. Spróbuj tutaj:
Powiązane artykuły
W FamilySearch dbamy o to, abyś znalazł powiązania rodzinne i zapewniamy niosące radość odkrycia i usługi związane z historią rodziny. Dlaczego? Ponieważ cenimy rodziny i wierzymy, że łączenie pokoleń może udoskonalić nasze życie teraz i na zawsze. Jesteśmy organizacją non-profit, finansowaną przez Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich. Aby dowiedzieć się więcej o naszych wierzeniach, kliknij tutaj.
