Czy wiesz, że kalendarz żydowski (czyli hebrajski) to jeden z najstarszych kalendarzy na świecie, z którego ciągle się korzysta? Możemy się tak wiele dowiedzieć, studiując go. Czy chciałbyś dowiedzieć się, jak czytać daty w kalendarzu hebrajskim i zmieniać je na daty gregoriańskie (czyli system datowania, z którego korzysta obecnie większość ludzi)? A może chciałbyś dowiedzieć się więcej o swoim żydowskim dziedzictwie? Czytaj dalej!
Krótka wzmianka o kalendarzach
Obecnie na świecie jest wiele rodzajów kalendarzy, chociaż większość ludzi korzysta ze wspólnego kalendarza (gregoriańskiego). Większość kalendarzy, łącznie z kalendarzem żydowskim, ma dni, miesiące i lata, ale to, na czym opiera się ich rachuba, zależy od tego, czy dany kalendarz jest kalendarzem księżycowym, słonecznym czy księżycowo-słonecznym, a także od tego, jaki wpływ miały na niego kultury, wydarzenia dziejowe oraz zwyczaje.
Co to jest kalendarz żydowski?
Kalendarz żydowski albo hebrajski to kalendarz księżycowo-słoneczny stworzony i używany przez Hebrajczyków — „księżycowy”, bo opiera się na fazach Księżyca, a „słoneczny”, bo jest podzielony na 12 miesięcy według tego, jak Ziemia porusza się po orbicie dookoła Słońca.
Hebrajskie miesiące kalendarzowe zawsze trwają 29 lub 30 dni (ściśle według cyklu Księżyca). Tak jak w przypadku wielu systemów kalendarzowych, kalendarz hebrajski nie do końca synchronizuje się, jeśli chodzi o miesiące i lata. Tak więc z czasem pory roku i miesiące przestają sobie odpowiadać. Aby dostosować się do tego, kalendarz hebrajski dodaje miesiąc przestępny .
Pierwsza połowa roku 2023 to rok 5783 według kalendarza hebrajskiego, który został wyliczony od stworzenia ziemi, jak zapisano w hebrajskiej Biblii (Tanach).
Branie pod uwagę w kalendarzu hebrajskim zarówno Słońca, jak i Księżyca ma szczególne znaczenie. Księżyc i jego cykle są niezwykle symboliczne i powiązane z pismem świętym; jednakże naród żydowski nie polega całkowicie na kalendarzu księżycowym, ponieważ nakazano mu również obchodzić święta w odpowiednich porach roku — zatem potrzeba kalendarza, który uwzględnia też pozorny ruch Słońca.
Historia kalendarza hebrajskiego
Dokładny początek kalendarza hebrajskiego nie jest znany, a większość jego wczesnej historii zginęła w mroku dziejów. Niestety, w historii Żydów są okresy uprowadzenia do niewoli lub rządów innych nacji, takich jak Babilończycy czy Rzymianie. Miało to wpływ na sposób, w jaki wówczas używano kalendarza hebrajskiego. Oto krótka oś czasu ważnych wydarzeń w historii powstawania kalendarza hebrajskiego (naukowcy nie są zgodni co do dokładności tych dat, więc należy je traktować z pewnym przybliżeniem):
- 586 r. p.n.e. — rozpoczyna się niewola babilońska ; kalendarz żydowski znajduje się pod wpływem kalendarza babilońskiego. Nazwy niektórych miesięcy zostają zmienione, a niektórzy Hebrajczycy zaczynają używać kalendarza słonecznego.
- 538 r. p.n.e. — rozpoczyna się okres Drugiej Świątyni. Sanhedryn, organ zarządzający ludem żydowskim, odgrywa zasadniczą rolę w regulowaniu kalendarza dla narodu żydowskiego.
- 358 lub 359 r. n.e. — Sanhedryn wprowadza stały kalendarz księżycowo-słoneczny w oparciu o obliczenia matematyczne. Został stworzony przez Hillela II.
- 700–800 r. n.e. — w kalendarzu hebrajskim zmienia się system numeracji lat; liczy się lata od stworzenia świata, a nie od czasu exodusu czy od czasu zniszczenia Drugiej Świątyni.
W jaki sposób współcześnie używa się kalendarza hebrajskiego?
Kalendarz hebrajski to oficjalny kalendarz państwa Izrael. Jest również używany przez Żydów na całym świecie jako kalendarz religijny.
Izraelczycy korzystają z kalendarza hebrajskiego w różnych celach. W celach religijnych kalendarz hebrajski jest używany do określania dat żydowskich świąt i uroczystości. Na przykład: Rosz Haszana, żydowski Nowy Rok, zawsze przypada pierwszego dnia miesiąca Tiszri w kalendarzu hebrajskim. Kalendarz hebrajski jest również używany do celów świeckich. Na przykład, rok szkolny w Izraelu rozpoczyna się jesienią, co zbiega się z początkiem roku hebrajskiego.
Dla oficjalnych celów rządu Izraela wszystkie oficjalne dokumenty muszą zawierać datę według kalendarza hebrajskiego. W mediach używa się kalendarza hebrajskiego: izraelskie gazety i stacje telewizyjne zawsze podają daty wiadomości zarówno w formacie hebrajskim, jak i gregoriańskim.
W badaniu historii rodziny możesz napotkać hebrajskie daty, ponieważ wiele aktualnych, a także historycznych zapisów żydowskich zawiera daty w formacie hebrajskim.
Jak działa kalendarz hebrajski?
Jak już wspomniano, kalendarz hebrajski to kalendarz księżycowo-słoneczny. Każdego roku jest 12 (lub 13) miesięcy, a w tygodniu jest 7 dni. Nowy dzień w kalendarzu hebrajskim rozpoczyna się o zachodzie słońca.
Każdy hebrajski rok ma numer ukazujący liczbę lat, które upłynęły od stworzenia świata, zgodnie z religią żydowską.
Jak nazywają się miesiące kalendarza hebrajskiego?
- Nisan, zwany także Aviv
- Ijar, zwany także Ziv
- Siwan
- Tamuz
- Aw
- Elul
- Tiszri, zwany również Eitanim
- Cheszwan, zwany również Bul
- Kislew, pisany także jakoChislev
- Tewet
- Szwat
- Adar (I i II)
W kalendarzu hebrajskim rok przestępny wymaga dodania całego miesiąca, określanego miesiącem przestępnym — kolejnego Adar. W tym przypadku te dwa miesiące są oznaczone jako Adar I i Adar II. Miesiące w kalendarzu żydowskim mają naprzemiennie od 30 do 29 dni; Adar I, miesiąc przestępny, zawsze ma 30 dni.
Co z dniami tygodnia?
Dni żydowskie poza szabatem — szabasem lub szabesem — nie są nazwane. Zamiast tego są one ponumerowane jako „pierwszy”, „drugi” itd., zaczynając od tego dnia, który inni nazywają niedzielą. Słowo „jom” oznacza w języku hebrajskim „dzień”, więc „pierwszy dzień”, niedziela, nazywa sięjom riszon. Dni kalendarza żydowskiego są następujące:
- jom riszon
- jom szeni
- jom szliszi
- jom rewii
- jom hamiszi
- jom sziszi
- jom szabat
Jak czytać daty w kalendarzu hebrajskim?
Daty w kalendarzu hebrajskim są zazwyczaj zapisywane jako: dzień, miesiąc i rok. W języku hebrajskim daty są odczytywane od prawej do lewej, ale transliteracja zapisu hebrajskiego jest często podana od lewej do prawej. Pomiędzy cyframi nie stawia się przecinków. Oto przykład:
Przeliczanie dat kalendarza hebrajskiego na gregoriański
Przeliczenie daty z bieżącego „stałego” kalendarza hebrajskiego do odpowiadającej mu daty według kalendarza gregoriańskiego jest złożona; dla niestałego kalendarza sprzed 359 r. n.e. niemal niemożliwe jest wykonanie tego ręcznie. Na szczęście w internecie są dziesiątki konwerterów, które zmienią format daty za ciebie:
- Hebcal (Pokazuje pełny kalendarz hebrajski oraz narzędzie do przeliczania. Pokazuje datę zarówno w alfabecie hebrajskim, jak i rzymskim. Pokazuje również odpowiednią część Tory do czytania).
- Chabad.org (Strona, na której znajduje się prosty konwerter. Pokazuje odpowiadającą dacie część Tory do czytania wraz z hebrajską datą kalendarza zapisaną w alfabecie łacińskim).
- Fourmilab (Można wpisać datę według jednego kalendarza i zobaczyć, ją według wielu różnych kalendarzy).
Święta w kalendarzu żydowskim
Choć daty żydowskich świąt zdają się dryfować w kalendarzu gregoriańskim, tak nie jest, gdy się spojrzy w kalendarz hebrajski. Na przykład Pesach, czyli Święto Paschy, zawsze odbywa się od 15. do 22. dnia w miesiącu nisan. Przypada to w kwietniu i marcu według kalendarza gregoriańskiego, ale zawsze jest to ta sama data w kalendarzu hebrajskim.
Dla osób, które mają żydowskie dziedzictwo: W jaki sposób twoja rodzina będzie obchodzić nadchodzące żydowskie święto? Jakiego kalendarza używa, aby zaznaczyć tę datę? Opowiedz o tym przyjacielowi lub zapisz wspomnienia z tego święta.
Kiedy nadejdzie nowy rok żydowski?
W kalendarzu hebrajskim są 4 święta w ciągu roku, które znaczą początek nowego roku — i nie przypadają one w tym samym miesiącu:
- Rosz Haszana, obchodzone w pierwszy i drugi dzień miesiąca tiszri (7. miesiąc), oznacza początek roku którego numer będzie kolejnym numerem po roku właśnie się kończącym.
- Pierwszy dzień miesiąca nisan (pierwszego miesiąca) oznacza nowy początek kalendarzowego cyklu miesięcy.
- Rosz Haszana LaBehemot, przypada 1. dnia miesiąca elul i wyznacza nowy rok na złożenie dziesięciny ze zwierząt.
- Tu BiShvat, świętowany 15. dnia miesiąca szwat, wyznaczanowy rok żniw.
Każdy z tych początków ma znaczenie religijne i historyczne.
Poznaj swoje żydowskie dziedzictwo
Jeśli posiadasz żydowskie dziedzictwo, poznawanie kalendarza hebrajskiego jest wspaniałym sposobem na rozpoczęcie odkrywania życia twoich przodków. Zanurz się bardziej w twoje żydowskie dziedzictwo lub zacznij budować własne drzewo genealogiczne! Na stronie FamilySearch są bezpłatne materiały, dzięki którym możesz zapisywać to, co wiesz o swoich przodkach, i dowiedzieć się więcej.
Powiązane artykuły
W FamilySearch dbamy o to, abyś znalazł powiązania rodzinne i zapewniamy niosące radość odkrycia i usługi związane z historią rodziny. Dlaczego? Ponieważ cenimy rodziny i wierzymy, że łączenie pokoleń może udoskonalić nasze życie teraz i na zawsze. Jesteśmy organizacją non-profit, finansowaną przez Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich. Aby dowiedzieć się więcej o naszych wierzeniach, kliknij tutaj.
