Na het verlies van een dierbare worden we soms door verdriet overmand. Misschien hebt u dat grote leed zelf weleens gevoeld of hebt u het bij een familielid of vriend gezien. U weet hoe ontmoedigend en verschrikkelijk het kan zijn.
Wat kunnen we doen om door het rouwproces heen te komen, of onze dierbaren daarbij te helpen? Elke situatie is uiteraard anders, maar volgens deskundigen is begrip van enkele basisbeginselen nuttig, en kan het een krachtige bron van troost zijn als we manieren vinden om de herinnering aan een dierbare levend te houden en met anderen te delen.
Rouw is een fundamenteel deel van het leven
Bijna duizend jaar geleden schreef de Italiaanse filosoof Thomas van Aquino:
‘Iedereen die intens verdriet heeft gekend, kan beamen dat golven van smart zich zonder waarschuwing kunnen aandienen, veroorzaakt door de eenvoudigste prikkel, zoals de aanblik van een vrouw die op je overleden geliefde lijkt, een stem die klinkt als die van je gestorven broer, of een glimlach als die van het kind dat je mist. Zelfs de geur van het lievelingseten van een dierbare of een vleugje van dat bijzondere parfum kan een intens verlangen opwekken, verdriet om een overleden dierbare.’1
Hoe oud die woorden van Thomas van Aquino ook zijn, hij zou ze evengoed gisteren kunnen hebben geschreven, wat aangeeft dat rouw voor bijna iedereen echt bij het leven hoort. Rouwen is onze natuurlijke reactie op verlies.
Het woord natuurlijk is hier belangrijk. Iedereen reageert anders op verlies, soms zelfs totaal anders. Maar dat betekent niet dat de ene reactie beter of gepaster is dan de andere. Onze reactie hangt grotendeels af van onze persoonlijkheid en copingmechanismen. Soms zijn die methoden opzettelijke, bewuste keuzes die we overdenken, en soms ook niet. Zo reageren ons lichaam en onze geest nu eenmaal, en dat is prima.
Geduldig zijn met onszelf – en met anderen
Steven Eastmond, gediplomeerd therapeut, schrijft: ‘Verlies kan het volgende veroorzaken: hopeloosheid, angst, boosheid, ontkenning, schuldgevoelens, immobiliserende vermoeidheid, moeite om emoties te beheersen, gebrek aan concentratie, gebrek aan interesse in mensen of activiteiten, en een algemeen overweldigd gevoel.’ Dat zijn pijnlijke emoties, en we kunnen in de verleiding komen om die te negeren of voor anderen te verbergen. Eastmond zegt dat dit het verdriet erger kan maken en onze genezing kan belemmeren. ‘Rouwen is geen kort proces’, zegt hij. ‘Heb geduld en geef het tijd. Net als bij een lichamelijke wond vergt de pijn van het verlies van een dierbare tijd om te genezen.’2
We kunnen ook geduldiger omgaan met vrienden of familieleden die rouwen. Misschien weten we niet goed wat we moeten zeggen. In Lament for a Son geeft de auteur Nicholas Wolterstorff dit advies:
‘Sommige mensen weten altijd wat te zeggen. Voor zulke mensen zijn we erg dankbaar. […] Maar niet iedereen heeft die gave. […] U hoeft geen advies te geven. Laat uw hart aan het woord. Dat dringt beter door dan woorden. En als u helemaal niet weet wat te zeggen, zeg dan gewoon: “Ik weet niet wat ik moet zeggen. Maar ik wil dat je weet dat we er voor je zijn.”’3
Er voor de ander zijn is soms het beste en enige wat we kunnen doen om een dierbare die rouwt te steunen. Auteur Roger Rosenblatt heeft gezegd: ‘Wat is het verschil tussen verdriet hebben en rouwen? Bij rouw krijg je gezelschap.’4
Voor wie nu rouwt
Deskundigen zeggen dat we op verschillende manieren met het verdriet kunnen omgaan. Een artikel over rouwen op Cancer.Net beklemtoont het belang van lichaamsbeweging en routines om ‘met bekende mensen en plaatsen verbonden te blijven’. Het promoot ook vergeving: ‘Vergeef uzelf voor de dingen die u hebt gedaan of tegen uw dierbare hebt gezegd. Vergeef uzelf ook voor de dingen die u niet hebt gedaan of gezegd.’5
Vanwege COVID-19 bieden de Centers for Disease Control and Prevention momenteel een aantal gedetailleerde aanbevelingen om mensen met verlies te helpen omgaan, zoals de herinnering aan een dierbare levend houden, en familieleden en vrienden vragen dat ook te doen.
Op de website staat ook de suggestie om deel te nemen aan ‘een activiteit die iets voor u en de overledene betekent, zoals een boom planten of een lievelingskostje klaarmaken’. Door de persoon die u mist te eren, kunt u gemoedsrust vinden en wordt de pijn enigszins verlicht.6
Uw dierbare door familiegeschiedenis eren
Als u om een vriend of familielid rouwt, kunt u een herinnering naar FamilySearch uploaden, of naar een andere familiehistorische site, om hem of haar te eren. Op FamilySearch kunnen anderen de herinneringen zien die u uploadt, en u kunt foto’s, getypte verhalen, gescande documenten en zelfs geluidsopnamen bewaren. De procedure is telkens hetzelfde. Upload de herinnering en voeg er dan een tag aan toe. Een tag geeft aan over wie de herinnering gaat en voegt die aan zijn of haar profielpagina op FamilySearch toe. Daardoor is de herinnering makkelijker te vinden. U kunt de herinnering via de website of app ook delen op sociale media of via e-mail.
Kom hier meer over het toevoegen van herinneringen te weten of ga aan de slag door een gratis FamilySearch-account aan te maken.
Kracht om door te gaan
Rouw kan een hartverscheurende ervaring zijn, en misschien moet u met een therapeut praten om te bepalen wat uw volgende stap kan zijn. Met de zoektermen ‘rouwtherapie’ of ‘verliestherapie’ kunt u op het internet hulp vinden. U kunt ook een crisislijn proberen, zoals Tele-Onthaal (Vlaanderen) en De Luisterlijn (Nederland).
Zorg vooral goed voor uzelf. Uw lichaam heeft slaap en lichaamsbeweging nodig. Uw verstand heeft gezelschap nodig. Houd contact met vrienden en familie, en laat uw hobby’s niet vallen. U denkt misschien dat de pijnlijke emoties nooit zullen verdwijnen, maar uit onderzoek, de geschiedenis en de ervaringen van miljoenen lotgenoten blijkt dat er hoop is. Zelfs de diepste wonden zullen uiteindelijk genezen en de herinneringen aan uw dierbare kunnen een bron van diepe vreugde worden.
2 Steven Eastmond, ‘The Healing Power of Grief’, Ensign, januari 2014, 63, 64.
3 Geciteerd in Dalton-Bradford, On Loss and Living Onward, 76.
4 Geciteerd in Dalton-Bradford, On Loss and Living Onward, 73.
5 ‘Coping with Grief’, American Society of Clinical Oncology, maart 2018, Cancer.Net. [Volledige URL: https://www.cancer.net/coping-with-cancer/managing-emotions/grief-and-loss/coping-with-grief.]
6 ‘Grief and Loss’, Centers for Disease Control and Prevention, cdc.gov. [Volledige URL: https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/daily-life-coping/stress-coping/grief-loss.html.]
