Het kan moeilijk zijn om onze dierbaren ouder te zien worden, vooral als de ouderdom ziekten en mentale achteruitgang met zich meebrengt. Helaas komt dementie onder ouderen veel voor. Omdat dementie een progressieve ziekte is, verandert de toestand van iemand die eraan lijdt steeds. Deze voortdurende verandering kan het moeilijk maken om te weten wat je tegen je dierbare moet zeggen of hoe je met hem of haar moet omgaan. Als je op zoek bent naar richtlijnen, volgen hier enkele handige tips om met iemand die dementie heeft te praten.
Communicatietechnieken om met een demente persoon te praten
De behoeften van elke persoon met dementie zijn anders en het is aan jou om te beoordelen en te peilen wat er in de unieke situatie van jouw dierbare nodig is.
Onthoud dat dementie een onvoorspelbare ziekte is en dat episodes van dementiesymptomen kunnen optreden zonder enige echte trigger. Er zijn echter dingen die je kunt doen om te voorkomen dat die episodes worden getriggerd. Plaats je dierbaren niet in een onbekende of overweldigende omgeving, en doe wat je kunt om eventuele smart of verwarring te verlichten.
Hier zijn enkele tips om je te helpen met je gesprek.
Om te onthouden
- Plan genoeg tijd in voor je bezoek. Probeer niet gehaast of gestrest te zijn; een ontspannen omgeving zal het gesprek soepeler laten verlopen. Het is niet erg als het langzamer gaat dan je gewend bent.
- Neem een zorgzame en positieve houding aan. Het kan moeilijk zijn om je eigen emoties te beheersen als iemand om wie je geeft aan een degeneratieve ziekte lijdt, maar je steun is nu harder nodig dan ooit.
- Ga op ooghoogte of lager bij je dierbare zitten of staan. Probeer niet over je dierbaren heen te leunen, want dat kan intimiderend zijn. Ga in plaats daarvan op ooghoogte of lager zitten om een gelijke, ontspannen omgeving te creëren. Houd oogcontact.
- Zorg voor een prettige omgeving om in te praten. Verwijder alle afleidingen, zoals televisie, muziek of telefoonmeldingen. Afleidingen verslechteren de omgeving voor jullie beiden en maken het moeilijker voor je dierbare om zich op het gesprek te concentreren.
- Heb geduld en geef je dierbare de tijd om te reageren. Het kan wat langer duren voordat mensen met dementie antwoorden; maak hun zinnen niet af en onderbreek ze niet.
- Luister actief. Houd oogcontact, herhaal wat je dierbare heeft gezegd en gebruik lichaamstaal om je interesse te tonen in wat hij of zij zegt.
- Spreek in korte, duidelijke zinnen. Met te veel ideeën tegelijk komen, kan je dierbare overweldigen of verwarren. Probeer je in plaats daarvan op één onderwerp te concentreren.
Om te vermijden
- Ga niet in discussie en spreek je dierbare niet tegen, zelfs niet als je weet dat iets niet klopt. Foute herinneringen, hallucinaties, waanideeën, en zelfs doen alsof hij of zij zich in een vroeger deel van zijn of haar leven bevindt, zijn niet ongewoon voor mensen met dementie. Proberen ze te corrigeren, kan tot meer angst en verwarring leiden. Stuur in plaats daarvan het gesprek een andere kant op.
- Infantiliseer of betuttel niet. Dit betekent dat je de persoon behandelt als een klein kind dat iets niet begrijpt, of dat je je superieur of neerbuigend tegenover hem of haar gedraagt. Je dierbare begrijpt misschien meer dan je denkt, en door verkeerde aannames kun je hem of haar kwetsen.
- Spreek niet voor je dierbare, vooral niet als het gaat om medische behoeften. Geef ze de waardigheid om hun eigen gevoelens, vragen en zorgen te uiten.
- Verhef je stem niet, tenzij je dierbare gehoorsproblemen heeft. Luider betekent niet altijd duidelijker, en je wordt niet beter begrepen als je roept – het kan juist het tegenovergestelde teweegbrengen! Als de persoon met wie je praat moeite heeft met horen, is het natuurlijk prima om iets harder te praten.
- Vraag je dierbare niet of hij of zij zich iets herinnert. Vragen of beweren dat je dierbare zich iets herinnert, kan verwarring en angst oproepen.
- Onderbreek niet en val niet in de rede. Als je dit wel doet, kan je dierbare zijn of haar gedachtegang verliezen, waardoor het gesprek volledig wordt verstoord. Wees niet bang voor stilte; je geduld wordt op prijs gesteld.
- Vergeet niet dat hij of zij er ook is. In groepsverband kunnen mensen met dementie moeite hebben om de vele snelle gesprekken om hen heen bij te houden. Betrek je dierbare bij het gesprek en moedig hem of haar aan om met anderen in gesprek te gaan.
Vragen en dementie
Vragen zijn een belangrijk onderdeel van communicatie; tegelijkertijd kan te veel vragen stellen overweldigend zijn voor iemand met dementie. Je moet vragen misschien over meerdere bezoeken verdelen in plaats van te proberen te veel vragen in één keer te stellen.
Als je een vraag moet stellen, probeer het dan eenvoudig te houden en vermijd vragen waar het oproepen van herinneringen voor nodig is. Het zal afhangen van de situatie en van je dierbaren. In sommige situaties zullen open vragen beter zijn, in andere zullen specifieke vragen beter zijn. Het is belangrijk om het gesprek zo stressarm mogelijk te maken voor je dierbare en het oproepen van herinneringen of er de aandacht op vestigen als hij of zij zich iets niet herinnert te mijden.
Als je vragen iets met het heden te maken hebben, probeer dan open vragen te vermijden. Stel in plaats daarvan vragen die met ‘ja’ of ‘nee’ kunnen worden beantwoord. Probeer bijvoorbeeld te vragen: ‘Wil je nu lunchen?’ in plaats van: ‘Wanneer wil je lunchen?’
Een andere strategie is het geven van specifieke opties. Sommige vormen van dementie maken het moeilijk voor mensen om zich de woorden voor dingen te herinneren, dus door ze specifieke opties te geven, raken ze niet gefrustreerd doordat ze een woord niet kunnen vinden. Stel bijvoorbeeld vragen als: ‘Wil je een salade of een broodje voor lunch?’ of ‘Wil je het raam open of dicht?’
Iemand met dementie vragen over familiegeschiedenis
Als je vragen over familiegeschiedenis voor je dierbare hebt, maak er dan geen interview of ondervraging van. Onthoud dat directe vragen beangstigend kunnen zijn voor iemand met dementie, omdat sommige mensen met dementie zich bewust zijn dat ze zich iets niet kunnen herinneren, en dat zullen ze verontrustend vinden. Maak je geen zorgen over de details en ga het gesprek niet in met de verwachting dat je een rechtlijnig verslag krijgt. Gedetailleerde feiten over het leven van je dierbare kun je vaak uit andere bronnen halen – andere familieleden, officiële documenten, dagboeken of zelfs bronnen zoals krantenknipsels. Concentreer je dus op de emoties van je dierbare en de herinneringen die hij of zij koestert.
Probeer niet rechtstreeks naar een herinnering te vragen. Deel je eigen herinneringen om het gesprek te beginnen, en nodig je dierbare uit om wat te vertellen als hij of zij zich daar prettig bij voelt. In plaats van bijvoorbeeld te vragen: ‘Herinner je je de sneeuwstorm met kerst in 2014?’ kun je zeggen: ‘Ik herinner me de kerst toen we ingesneeuwd waren en de hele avond bordspelletjes speelden – dat was zo leuk!’
Als je een vraag stelt, verwoord die dan zo ruim mogelijk in plaats van naar een specifieke gebeurtenis of scenario te vragen. Het is beter om te vragen: ‘Heb je een favoriete herinnering uit je jeugd?’ dan: ‘Hoe heette je moeder?’
Hier zijn enkele onderwerpen waar je misschien meer over te weten wilt komen:
- favoriete herinneringen aan andere familieleden, zoals ouders, broers, zussen of kinderen
- hobby’s en interesses
- favoriete boeken, films of televisieprogramma’s
- favoriete jeugdherinneringen
- moeilijkheden en worstelingen
- tradities omtrent feestdagen, familie of religie
- werk- of carrièregeschiedenis
- opleiding
- militaire geschiedenis
- prestaties waar hij of zij het meest trots op is
- de belangrijkste levenslessen die hij of zij heeft geleerd
Let op hoe je dierbare zich voelt terwijl jullie herinneringen ophalen. Geef hem of haar alle tijd om te praten. Als je echter ziet dat hij of zij moe of onrustig wordt, zet hem of haar dan niet onder druk. Verander het onderwerp of beëindig het bezoek zodat hij of zij kan rusten.
Het lijkt misschien ontmoedigend, maar het is de moeite waard. De familiegeschiedenis van een dierbare vastleggen kan jullie beiden tot zegen zijn. Een onderzoek uit 2018 toonde zelfs aan dat geheugenboeken of boeken met levensverhalen patiënten met dementie een reeks verbeteringen bieden, waaronder stemming, kwaliteit van leven, communicatie en autobiografisch geheugen.
Mensen met dementie helpen om hun herinneringen vast te leggen
Met een beetje voorbereiding kun je ervoor zorgen dat je gesprek over familiegeschiedenis met je dierbare productief, opbouwend en vooral behouden blijft. Hier zijn enkele tips om je op weg te helpen:
- Gebruik moderne technologie om op te nemen wat hij of zij zegt, zoals een dicteerapparaat, je telefoon of een videorecorder. Deze opname bewaart de herinnering voor jullie beiden. Upload wat je hebt vastgelegd eventueel op FamilySearch Herinneringen om ervoor te zorgen dat het niet verloren gaat.
- Gebruik visuele hulpmiddelen zoals foto’s of video’s om herinneringen op te roepen en het gesprek te sturen. Bespreek de foto’s samen. Vermijd vragen als: ‘Weet je nog wie dit is?’ omdat het voor je dierbaren angst of verwarring kan veroorzaken als ze het zich niet meer kunnen herinneren. Haal in plaats daarvan je eigen herinneringen aan of maak een opmerking over iets wat je op de foto ziet. Audio, zoals muziek uit de jeugd van je dierbare, kan ook nuttig zijn.
- Erken dat sommige herinneringen misschien niet kloppen. Zoals eerder genoemd, is het hebben van foute herinneringen – of confabulatie zoals het medisch bekend staat – een bekend symptoom van dementie. Als je je afvraagt of de herinnering van je dierbare aan een gebeurtenis klopt, probeer dan een tweede verslag te vinden om die mee te vergelijken.
Bewaar de herinneringen van je dierbare op FamilySearch.org
Je kunt de herinneringen die je van je dierbare verzamelt eventueel met een gratis FamilySearch-account op FamilySearch Herinneringen bewaren. Je dierbare, zijn of haar verzorgers en familie zullen er niet alleen op talloze manieren baat bij hebben als je nu de herinneringen opneemt en opslaat, het zal ook zijn of haar nalatenschap bewaren voor toekomstige generaties.
Aanverwante artikelen
Bij FamilySearch vinden we het belangrijk dat u verbonden wordt met uw familie. We bieden u gratis leuke ontdekkingsactiviteiten en familiehistorische diensten. Waarom? Omdat we familiebanden koesteren, en geloven dat generaties met elkaar verbinden ons leven nu en voor altijd beter maakt. We zijn een organisatie zonder winstoogmerk van De Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen. Klik hier om meer over ons geloof te weten te komen.
