De Franse lelie, een gestileerde bloem van Franse oorsprong, wordt al eeuwenlang gebruikt vanwege het ontwerp en de symboliek. Of het nu een koninklijk wapenschild, godsdienstig symbool of eenvoudige versiering betreft, de Franse lelie heeft een lange en rijke geschiedenis.
Wat heeft de Franse lelie voor betekenis?
De gestileerde Franse lelie wordt vaak als decoratie gebruikt. De Franse lelie wordt ook wel fleur de lis genoemd.
U herkent het symbool waarschijnlijk wel: drie bloemblaadjes die onderaan samenkomen. Het symbool wordt vaak zonder opsmuk weergegeven, maar er zijn ook sierlijke of verfijnde varianten.
Waar komt de Franse lelie vandaan?
De Franse lelie bestaat al eeuwen – ze komt zelfs in relikwieën uit oude beschavingen voor. Een van de vroegste bewaard gebleven voorbeelden is op een gouden helm van de Scythen, een Europees nomadenvolk uit de 7e tot 3e eeuw v.C. Andere antieke voorbeelden komen over de hele wereld voor. Een standbeeld van de Indiase keizer Kanishka (127–150 n.C.) was bijvoorbeeld ook met het symbool getooid.
Met zo’n lange geschiedenis is de precieze oorsprong van het symbool moeilijk te achterhalen. Het wordt zelfs betwist of het symbool in feite wel een lelie is, waarnaar het embleem is vernoemd, of een iris, die meer op het ontwerp en de kenmerkende gele kleur lijkt. Een 18e-eeuwse historicus speculeerde zelfs dat de naam afkomstig is van de rivier de Leie, waar gele irissen veelvuldig voorkomen en de Franken eens leefden. Een andere theorie die de Franse lelie met een iris in verband brengt, is gestoeld op het Duitse woord voor een gele iris in de middeleeuwen: ‘liesch’ of ‘lies’.
Of de bloem nu eigenlijk een lelie of een iris is, de Franse lelie neemt een prominente plaats in de Franse geschiedenis in, aangezien Franse monarchen het symbool zijn gaan gebruiken. Frankrijk is historisch gezien een katholiek land. Het embleem raakte dan ook nauw verbonden met het Franse katholicisme.
Wat is de symboliek van de Franse lelie?
De Franse lelie is als iconisch symbool overal in onze moderne cultuur terug te vinden. Zo vindt u het ontwerp boven op hekwerk, op de noordelijke wijzer van een kompas, op het patroon van stoffen en in de details van talloze ontwerpen. Elke toepassing kent zo zijn eigen unieke symboliek. In een godsdienstige context kan het op reinheid duiden. Franse monarchen gaven met het symbool het door God gegeven recht om te heersen aan. De Egyptenaren van weleer gebruikten het als voorstelling van de slang die Cleopatra beet en doodde.
De volgende toepassingen zijn beproefde en vermeldenswaardige voorbeelden van het embleem.
De betekenis van de Franse lelie in scouting
Veel scoutingorganisaties gebruiken de Franse lelie als symbool. Een bekend voorbeeld is de Boy Scouts of America. Hun embleem is een rode of goudkleurige Franse lelie achter een adelaar met gespreide vleugels.
De reden waarom het in scouting gebruikt wordt, komt door de oorsprong van scouting zelf. In een van de eerste scoutingkampen kregen de scouts een badge met een Franse lelie als beloning. Lord Baden-Powell, de leider van het kamp, zei dat hij door de noordelijke wijzer van een kompas inspiratie had opgedaan voor het gebruik van de Franse lelie. Voor hem was het een symbool dat scouts betrouwbaar zijn en, net als een kompas, de weg banen.
De drie bloemblaadjes gingen ook de drie aspecten van de scoutbelofte symboliseren: plicht jegens God, eigen verantwoording en klaarstaan voor anderen.
De betekenis van de Franse lelie in godsdienst
In het christendom staan lelies symbool voor zuiverheid en kuisheid. Daarom stelt de Franse lelie historisch gezien waarschijnlijk de maagd Maria voor. Munten uit de 11e eeuw, zegels van edellieden, standbeelden en glas-in-loodramen laten Maria met de bloem zien.
Maria is weliswaar het sterkst verbonden met de bloem, maar ze is ook gebruikt om Christus of de Heilige Drie-eenheid voor te stellen. De drie bloemblaadjes riepen een duidelijke relatie met de drie personen van de Drie-eenheid op. De drie bloemblaadjes zijn ook met geloof, wijsheid en ridderlijkheid geassocieerd.
De Franse lelie en Franse vorsten
De Franse lelie wordt al sinds de Franken zich onder één heerser, koning Clovis I, hadden verenigd door Franse vorsten gebruikt. Bij de kroning van Clovis werd een ampul met een insigne van een Franse lelie gebruikt om hem tot koning te zalven. Na verloop van tijd kreeg het symbool de betekenis van het door God gegeven recht aan de Franse monarch om te heersen.
Sindsdien is de Franse lelie op het Franse wapenschild, eerdere versies van de Franse vlag en het schild van de regerende monarch verschenen. De lelie staat niet meer op de Franse vlag, maar nog wel op het Franse wapenschild.
De Franse lelie in de heraldiek
De Franse lelie komt vaak voor in de heraldiek, in het bijzonder in de Franse heraldiek. Als heraldisch symbool wordt het zowel als een godsdienstige, politieke als symbolische betekenis opgevat.
Veel officiële Europese entiteiten hebben het symbool in hun wapenschild opgenomen. Het wapenschild van het Franse koninkrijk heeft bijvoorbeeld meerdere goudkleurige Franse-leliesymbolen op een koninklijk blauwe achtergrond. Veel Europese steden hebben de Franse lelie ook op hun wapenschild. Denk bijvoorbeeld aan Florence (Italië); Lincoln (Engeland); Wiesbaden (Duitsland); en Skierniewice (Polen). Sommige steden gebruiken het symbool zelfs omdat de naam van de stad klinkt als, of is afgeleid van, het woord ‘lelie’, zoals Liljendal (Finland) en Lelystad (Nederland).
Komt de Franse lelie voor in de heraldiek van uw familie? Als uw familie een wapenschild heeft, is het mogelijk dat u het symbool erin vindt. Ga na of uw familie een wapenschild heeft.
Misschien heeft uw familie de bloem op andere manieren gebruikt? Deel in FamilySearch Herinneringen waar u de Franse lelie in uw familiegeschiedenis bent tegengekomen, of zoek in de herinneringen van uw familie of u die kunt vinden.
