Танд хүүхэд ахуй цагийн ямар онцгой дурсамж байдаг вэ? Энэ нь таны найзууд эсвэл гэр бүлийнхэн дээрээ очиж уулзсан цаг мөч үү? Таны анхны сүүн шүд унасан үе үү? Эсвэл таны төрсөн өдрөөрөө бэлэг авсан мөч үү? Эдгээр нь энгийн дурсамж мэт санагдаж байж болох ч таны хүүхэд насны дурсамж үлдсэн амьдралын тань суурийг бүтээх боломжтой юм.
Бид хүүхэд насны дурсамжуудаа хэрхэн бүтээдгийг, тэдгээр дурсамжийг хэрхэн хуваалцдаг болохыг мөн тэдгээр дурсамж нь бидний амьдралд хэрхэн нөлөөлдгийг дэлгэрэнгүй харцгаая.
Хүүхэд насны дурсамж гэж юу вэ?
“Хүүхэд насны дурсамж” гэдэг нь бидний хүүхэд насандаа бүтээсэн дурсамжийг хэлдэг. Ихэнх насанд хүрсэн хүн 2 нас 6 сартайгаасаа өмнө болсон зүйлсийг санадаггүй гэдгийг та мэдэх үү? Судлаачид үүнийг нялх хүүхдийн ой санамж бүрэн хөгжөөгүй байдагтай холбоотой гэж үздэг байсан боловч сүүлийн үеийн судалгаагаар өөр санал дэвшүүлсэн. Бидэнд хүүхэд насныхаа талаар хэр их санахад нөлөөлдөг хоёр зүйл байдаг ба эдгээр нь бидний дурсамжаа хэрхэн бүтээдэг болон дурсамжуудаа хэрхэн хуваалцдаг явдал юм.
Бид дурсамжийг хэрхэн бий болгодог вэ?
Хоёр төрлийн урт хугацааны ой санамж байдаг. Энэ хоёр ой санамж хоёулаа хүүхэд насны дурсамжийг бүтээж, санахад оролцдог. Бага байхад бидний ихэнх дурсамж далд дурсамж байдаг. Бид өсөж том болох явцдаа илүү олон тод дурсамжийг цуглуулж эхэлдэг. 6 юм уу 7 настай болох үед бидний ой санамж илүү сайн хөгжиж, нас бие гүйцсэн хүний ой санамжтай адил болдог.
Далд ой санамж
Та санаандгүйгээр дууны үгийг даган дуулж байгаагаа анзаарч байсан уу? Эсвэл та найзынхаа гэрт явах зүг чигээ бодолгүйгээр яваад очиж байсан уу? Эдгээр нь та өөрийн мэдлийн бус ой буюу далд ой санамж ийг ашиглаж буйн жишээ юм.
Далд ой санамж нь тодорхой цаг хугацаа, орон зайг хамаардаггүй бөгөөд автоматаар явагдаж, өмнө нь сурч мэдсэн үйлдлээ өөрийн мэдэлгүй хийж гүйцэтгэхэд бидэнд тусалдаг.
Ил тод ой санамж
Та хийх зүйлсийн жагсаалт гаргаж байсан уу? Эсвэл шалгалтад бэлдэж тоо баримт цээжилж байсан уу? Та өөрийн явсан хамгийн дуртай аяллаа санаж байна уу? Эдгээр нь та өөрийн ухамсарт ой буюу ил тод ой санамж ийг ашигласан жишээ юм.
Ил тод ой санамж нь нарийн тодорхой байдаг бөгөөд цаг хугацаа, орон зайг хамруулдаг. Та ил тод дурсамжийг санахдаа өөрийн оюун бодолд тухайн зүйлийг идэвхтэйгээр гаргаж ирэн, мэдээллийг нь сэргээн санадаг.
Бид дурсамжаа хэрхэн хуваалцдаг вэ?
Дурсамж бүтээснийхээ дараа үүнийгээ санах хамгийн шилдэг арга бол уг дурсамжийнхаа талаар ярих явдал юм. Үйл явдлын талаар дахин ярьснаар тухайн үйл явдал таны ой санамжид улам бат бөх сууж өгдөг. Та юу болсныг хэн нэгэнд хэлж, тэмдэглэлдээ бичиж эсвэл уг явдлыг дахин ярихдаа бичлэг хийж болно. Тохиолдсон явдлыг хуваалцах нь бидэнд илүү сайн санахад туслах төдийгүй үүнийгээ илүү сайн ойлгоход мөн тусална. Үнэндээ, ямар нэгэн хүнд хэцүү зүйлийг хуваалцах нь заримдаа танд тухайн тохиолдсон зүйлээс илаарьшихад туслах болно.
Өөрт тохиолдсон явдлын талаар бичлэг хийх нь та өөрөө өөртөө илүү сайн ой санамжийг хөгжүүлэхэд тусалж буй хэрэг юм. Хүүхэд дурсамжийг хэр сайн тогтоож хадгалах нь эцэг эх, өвөө эмээ, асран хамгаалагчдаас нь ихээхэн шалтгаалдаг гэдгийг та мэддэг үү? Сонирхолтой нь, тохиолдсон үйл явдлын талаар хүүхдэд ярих таны арга барил их нөлөө үзүүлдэг. Бага насны хүүхэдтэйгээ ярилцах хоёр хэлбэр байдаг бөгөөд нэг нь тухайн хүүхдэд илүү тод томруун, дэлгэрэнгүй дурсамжийг санахад тусалдаг, нөгөө нь тэр тал дээр туслахгүй байх магадлалтай.
Нарийвчлан бодох хэлбэр
Бага насны хүүхдийг үйл явдлын талаар ярьж, дэлгэрэнгүй мэдээллийг нарийвчлан бодоход урамшуулах нь тэдэнд өөрсдөд нь тохиолдсон явдлыг санахад туслах хамгийн сайн арга зам юм. Энэ аргыг нарийвчлан бодох хэлбэр гэдэг. Олон хувилбараар хариулж болох хэн, юу, хаана, хэзээ гэсэн асуултуудыг асуухад анхаарна.
Нарийвчлан бодох хэлбэрийн асуултуудын жишээ:
- “Энэ аяллаас чамд хамгийн их таалагдсан зүйл юу вэ?”
- “Завиар явахад ямар байсан бэ? Таалагдсан уу?”
- “Чамд өөр юу таалагдсан бэ?”
- “Надад илүү ихийг ярьж өгөөч!”
Давтагддаг хэлбэр
Эсрэгээрээ, бид тийм, үгүй эсвэл нэг үгээр хариулах асуултуудыг асуухад хүүхэд тухайн үйл явдлыг санах магадлал тун бага байдаг. Энэ аргыг давтагддаг хэлбэр гэдэг. Зөвхөн эдгээр асуултыг асуухаас зайлсхийж (гэхдээ эдгээрийг нарийвчлан бодох хэлбэрийн асуултуудын хамт нэмэлтээр асууж болно), хүүхэд хариулт өгөхгүй байвал нэг асуултаа давтан асуухгүй байхыг хичээ. Уг асуултаа өөр үгээр асууж болно.
Давтагддаг хэлбэрийн асуултуудын жишээ:
- “Бид завиар явсан билүү?”
- “Хөгжилтэй байсан уу?”
- “Чи дахиад завиар явмаар байна уу?”
Хүүхэд насны дурсамж яагаад чухал вэ?
Хүүхэд ахуй цагаасаа санаж явдаг дурсамж бидний өөрийгөө тодорхойлох тодорхойлолт, хийх сонголт, бусадтай хэрхэн харилцахад нөлөөлөх боломжтой.
Өөрийгөө тодорхойлох тодорхойлолт
Хүүхэд байхдаа олж авсан туршлагууд биднийг тодорхойлоход нөлөөлдөг. Тухайлбал: Хар салхинд амьд үлдсэн хүмүүс өөрсдөд нь тохиолдсон явдлыг эргэн хараад тэрхүү хэцүү үйл явдлаас амьд үлдсэн учраас өөртөө итгэх итгэлтэй болж, тулгарах өөр саад бэрхшээлийг даван туулж чаддаг.
Өөр нэгэн жишээ бол хэн нэгэн нь хүүхэд байхдаа мууранд хайртай байсан боловч мууранд маажуулсныхаа дараа “мууранд дургүй” болдог явдал юм. Бид өөрсдөдөө тохиолдсон явдлууд, тэдгээрийг хэрхэн дурсан санаж байгаагаар өөрсдийгөө тодорхойлдог.
Шийдвэр гаргах
Мөн бидний хүүхэд насны дурсамжууд бидэнд зан байдлаа удирдан, илүү ухаалаг, аюулгүй шийдвэр гаргахад тусалдаг. Жишээлбэл: Та ваннд ус гоожуулж орхиод, халиасан бол дараа ваннд ус гоожуулах үедээ тэр дурсамжаа санах магадлал өндөр. Тэгээд та дахиж ус халихгүй байхад анхаарах болно.
Холбоо харилцаа тогтоох
Бид бусадтай холбоо харилцаагаа бататгах эсвэл шинээр бий болгохдоо хүүхэд насны дурсамжаа бодсоноосоо ч олон удаа ашиглаж болзошгүй юм. Жишээ нь: Та хайртай хүмүүстэйгээ хамт хоол хийж, тэдэнтэй илүү ойр дотно болж байсан бол та тэрхүү дурсамжаа эргэн санаж, өөрийн хүүхэдтэй холбоо харилцаагаа бататгахын тулд түүнийг хамт хоол хийхэд урих болно.
Дурсамж чухал. Дурсамж нь бидэнд өөрсдийгөө тодорхойлох, нухацтай шийдвэр гаргах, удаан үргэлжлэх холбоо харилцааг тогтооход нөлөөлдөг. Данийн гүн ухаантан асан Сорэн Кийркэгаард, “Хүүхэд нас бол сайхан газар нутгийн талаарх дурсамж замхарч эхлэхэд эргэж очоод, яг тухайн үед гоо үзэсгэлэнг нь ухаарч, эргэцүүлэн бодохтой адил юм” гэж нэгэнтээ хэлсэн байдаг.
Бид дурсамжаа эргэн санаж, дурсаж, хуваалцах тусам тэдгээр дурсамж бидний сэтгэлд хоногшиж, өсөж хөгжихөд маань тусална.
